اصول و الزامات ایمنی کار در ارتفاع 

“آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع وزارت کار”

 پر حادثه ترین عملیات در صنعت ساختمان ،کار در ارتفاع است

طبق آمار پرحادثه ترین و پرسانحه ترین عملیات در صنعت ساخت و ساز، عملیات کار در ارتفاع می باشد که به دلیل عدم رعایت اصول و الزامات ایمنی، منجر به حوادث جانی و مالی غیر قابل جبرانی میشود.

نکته مهم این است که کارگران در رسته های شغلی مختلفی ممکن است درگیر سقوط از ارتفاع شوند و این تصور که به طور مثال فقط نماکارارن یا قالب بندها دچار سقوط از ارتفاع میشوندسراسر غلط است.
با توجه به تصور غلط ذکر شده و البته عدم اطلاع از مسئول بودن همه ناظران در حوزه ایمنی ،برخی مهندسان ناظر برق یا مکانیک نسبت به بحث های ایمنی بخصوص سقوط از ارتفاع بی تفاوت هستند که نیاز به اطلاع رسانی و آموزش و آگاه سازی احساس میشود.

مثلا ممکن است یک برقکار در حین اجرای نورپردازی نما یا روشنایی راه پله دچار سانحه و سقوط از ارتفاع شود.

فیلم سقوط دو کارگر از ارتفاع در ارومیه

در فیلم دردناک زیر نتیجه عدم رعایت مفاد ایمنی و سقوط دو کارگر از کلایمر در ارومیه را مشاهد میکنید.

فیلم سقوط دو کارگر

تدوین و ابلاغ یک آیین نامه مخصوص برای کار ایمن در ارتفاع

در  هر زمینه شغلی آیین نامه هایی برای حفاظت و ایمنی توسط وزارت کار تدوین شده است که با رعایت آنها میتوان از بروز حوادث اجتناب نمود.برای کار در ارتفاع یک آیین نامه مستقل تحت عنوان آیین نامه “ایمنی کار در ارتفاع” تدوین شده است.

مفاهیم و تعاریف پایه برای کار ایمن در ارتفاع:

چه نوع کاری ،کار در ارتفاع محسوب میشود؟
هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن در ارتفاع بیش از 1.20 متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد.

 منظور از سطح مبنا چیست؟
 اولین سطح زیرین جایگاه کار یا سکوی کار در ارتفاع که به صورت ایمن گسترش یافته است.

عامل کار در ارتفاع:
فردی است که آموزش های متناسب با نوع کار در ارتفاع را متناسب با شرایط گذرانده است واز مراجع آموزشی گواهینامه اخذ نموده و قادر به انجام کار به صورت ایمن می باشد.

حفاظت از سقوط:
مجموعه تدابیر و اقداماتی است که به منظور پیشگیری از سقوط یا کاهش عوارض و صدمات ناشی از آن انجام می شود.

فاصله ایمن:
حداقل فاصله ای است که برای جلوگیری از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار می گیرد.

حمایل بند کامل بدن (هارنس):
پوششی از جنس الیاف با ترکیبات پلیمری و مقاوم می باشد.هارنس عموماً از انتهای بالای ران تا روی سطح کتف را پوشانده و
توسط قلاب هایی که به روی آن متصل است، فرد را به سایر تجهیزات سامانه های کار در ارتفاع وصل می کند.

کمربند ایمنی:
وسیله ای است از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی با ترکیبات پلیمری که ناحیه کمر را می پوشاند.

طناب ایمنی:
طنابی از نوع تکیه گاهی است که در زمان سرخوردن عامل کار در ارتفاع، فرد را در حین سقوط متوقف می نماید.

لنیارد:
طناب یا تسمه‌ای است که به منظور ایجاد ارتباط بین عامل کار در ارتفاع با نقطه یا طناب تکیه‌گاه یا سازه ثابت با کمترین ایجاد مزاحمت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قلاب قفل شونده (کارابین):
ابزاری است حلقه‌ای شکل که برای اتصال اجزاء سامانه‌های کار در ارتفاع به یکدیگر، مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دو شکل پیچی یا قفل خودکار، ایمن می‌گردد.

شوک‌گیر:
ابزاری است که در روش‌های ایمن انجام کار در ارتفاع، به منظور کاهش اثر نیروی ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار می‌گیرد

روش های ایمن انجام کار در ارتفاع

سامانه محدود کننده:

سامانه ای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری می کند.
به دو شکل عمومی نظیر نرده حفاظتی و فردی شامل نقطه اتصال، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن مورد استفاده قرار می گیرد.

سامانه متوقف کننده:

سامانه ای است که با استفاده از تجهیزات مناسب، در صورت سقوط، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش شدت صدمات و جراحات می گردد.
به دو شکل فردی شامل کمربند حمایل بند کامل بدن، طناب ایمنی و نظایر آن ها و عمومی مانند تور ایمنی استفاده می شود.

دسترسی با طناب:

این روش شامل دو سامانه ایمن مجزا می باشد.
یکی به عنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل می نماید.

وظایف کارفرما در ایمنی کار در ارتفاع:

فصل اول  آیین نامه کار در ارتفاع :
الزامات عمومی

ماده۱- کارفرما مکلف است نسبت به شناسایی و ارزیابی مخاطرات و ایمن‌سازی محیط کار اقدام نماید.

ماده۲- کارفرما مکلف است با استفاده از سامانه‌های انجام ایمن کار در ارتفاع متناسب با نوع کار، ایمنی افرادی که در ارتفاع بیش از ۱.۲متر نسبت به سطح مبنا مشغول کار می باشند، را تامین نماید.

ماده۳- کارفرما مکلف است نسبت به تهیه لوازم و تجهیزات استاندارد و متناسب با نوع کار در ارتفاع که دارای لوح شناسایی حاوی اطلاعات فنی بوده و در محل مناسبی از تجهیزات قابل رویت، نصب شده است را اقدام و در اختیار کارگران قرار دهد .

ماده۴-کارفرما مکلف است در شرایط جوی نامساعد یا معیوب و ناقص بودن سازه و تجهیزات یا نقص در روش‌های ایمن کار در ارتفاع، از فعالیت کارگران شاغل در ارتفاع جلوگیری بعمل آورد.

وظیفه مهندس ناظر چیست؟

مهندس ناظر باید به محض مشاهده موارد تخلف ایمنی ضمن تذکر مکتوب به کارفرما ،یک گزارش تخلف موارد ایمنی به نهاد صدور پروانه و یک گزارش به اداره بازرسی اداره کار محل اجرا پروژه ارائه نماید.

مسئول ایمنی (افسر HSE):

استفاده از تخصص افسر ایمنی میتواند کمک بسیاری به کاهش مخاطرات و ریسکهای موجود در کارگاه های ساختمانی نماید.
بسیاری نمیدانند که طبق مبحث دوازدهم مقررات ملی ،استفاده از افسر ایمنی تنها یک توصیه نیست و در کارگاه هایی که مبحث دوازدهم ذکر کرده است این یک الزام قاونی و یک باید است .

برای اطلاع از اینکه در کدام کارگاه ها الزام استفاده از افسر ایمنی وجود دارد توضیح ویديویی زیر را مشاهده و مقاله “در کدام کارگاه ها افسر ایمنی الزامی است” را مطاله کنید.

فایل های مفید برای دانلود :

مبحث دوازدهم مقررات ملی 

آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع

آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی

آیین نامه به کار گیری مسئول ایمنی در کارگاه ها

پایان مقاله – ویرایش دی ۱۴۰۱،توسط مهندس علیرضا سجاد